FIKIH, TOPLUM VE CİNSİYET

 

Başvuru Özet Taslağı ve Çağrı metni dosyası için tıklayınız

Başvuru Özet Taslağı’nı indirmek için tıklayınız

Fıkıh Toplum ve Cinsiyet Çağrı Metnini indirmek için tıklayınız

Değerli bilim insanları ve araştırmacılar,

İslam hukukunda kadının konumu, klasik fıkıh literatüründen modern hukuk sistemlerine, toplumsal cinsiyet tartışmalarından dijitalleşen dinî pratiklere kadar uzanan çok katmanlı bir tartışma alanını teşkil etmektedir. Kadınla ilgili fıkhî hükümler tarihsel olarak belirli sosyal, kültürel ve siyasal bağlamlar içinde şekillenmiş; modern dönemde ise değişen toplumsal yapılar, hukuk reformları, kadınların kamusal alandaki görünürlüğü ve küresel normatif tartışmalarla yeniden yorumlanma ihtiyacı doğmuştur.

Bu editörlü kitap çalışması, kadının İslam hukukundaki konumunu yalnızca normatif hükümler çerçevesinde ele alan yaklaşımların ötesine geçmeyi; fıkıh, toplum ve cinsiyet ilişkisini tarihsel süreklilik ve toplumsal dönüşüm ekseninde birlikte değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Osmanlı hukuk tecrübesinden günümüz İslam ülkelerindeki mevzuat ve uygulamalara, aile hukukundan ceza hukukuna, yargı pratiklerinden dinî otorite yapılarının dönüşümüne kadar geniş bir yelpazede kadının hukuki statüsünü karşılaştırmalı olarak ele alan disiplinlerarası katkılara ev sahipliği yapılması hedeflenmektedir.

Bu bağlamda kitap, metin merkezli fıkıh anlayışı ile hayat merkezli hukuk yaklaşımı arasındaki ilişkiyi yeniden düşünmeyi; adalet, maslahat ve örf gibi klasik usûl kavramlarının çağdaş kadın deneyimleriyle nasıl irtibatlandırılabileceğini akademik bir zeminde tartışmayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda günümüz Müslüman toplumlarında kadınların dinî bilgi üretimindeki rolleri, hukuk mekanizmalarındaki etkinlikleri ve dijital alanlardaki temsilleri de çalışmanın önemli odak noktaları arasında yer almaktadır.

Bu kitap çalışması; ilahiyat, fıkıh, hukuk, sosyoloji, siyaset bilimi ve kadın çalışmaları alanlarında çalışan akademisyenlere, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine; kamu kurumları (Diyanet İşleri Başkanlığı, Adalet Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı vb.), sivil toplum kuruluşları ve araştırma merkezlerine hitap etmektedir.

KİTABIN AMACI ve GEREKÇESİ

Kadın ve İslam hukuku alanındaki mevcut literatür, çoğu zaman iki uç yaklaşım arasında şekillenmektedir:
Bir tarafta tarihsel bağlamdan kopuk, yalnızca klasik fıkıh metinlerine dayanan normatif okumalar; diğer tarafta ise dinî referansları dışlayan, seküler veya ideolojik çerçeveler. Bu kitap çalışması, her iki yaklaşımın sınırlarını aşmayı ve daha bütüncül bir perspektif geliştirmeyi hedeflemektedir.

Bu doğrultuda eser;

• Fıkıh, hukuk, sosyoloji, siyaset bilimi, antropoloji ve kadın çalışmaları arasında disiplinlerarası bir diyalog kurmayı,
• Kadının toplumsal ve hukuki konumunu tarihsel ve yaşayan İslam hukuk sistemleri üzerinden analiz etmeyi,
• İslam ülkelerinde gerçekleştirilen hukuk reformlarını karşılaştırmalı bir bakış açısıyla incelemeyi,
• “Maslahat-ı Nisâ” (kadın yararına maslahat) ilkesi etrafında şekillenen yeni yorumların imkânlarını ve sınırlarını; normatif tutarlılık, usûlî meşruiyet ve uygulama-etik sonuçları bakımından değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Bu yönüyle kitap, kadın meselesini statik bir konu olarak değil, hukuk ile toplum arasındaki karşılıklı etkileşim içinde dönüşen dinamik bir alan olarak ele almaktadır.

Kitabın Kapsamı

Aşağıdaki konu başlıkları, katkıda bulunmayı düşünen bilim insanları ve araştırmacılar için yol gösterici bir çerçeve sunmakta olup bu liste dışındaki özgün ve yenilikçi konu önerileri de memnuniyetle değerlendirmeye alınacaktır. Bu tür öneriler için lütfen editörler veya İLSAM kitap bölümü ile irtibata geçiniz.

TEORİK ve METODOLOJİK YAKLAŞIMLAR

• Fıkıh, toplum ve cinsiyet ilişkisine dair kavramsal ve metodolojik yaklaşımlar
• İslam hukukunda kadın konusunun incelenmesinde normatif, sosyolojik ve hermenötik yöntemlerin imkânları
• Fıkıh usûlü açısından adalet, maslahat, örf, zaruret ve istihsan kavramlarının kadın meselelerine uygulanması
• Kadınlara ilişkin fıkhî hükümlerin oluşumunda tarihsel, toplumsal ve kültürel etkenler

KLASİK FIKIH LİTERATÜRÜ ve YENİDEN OKUMALAR

• Aile hukuku bağlamında nikâh, talak ve mehrin toplumsal gerçeklikle ilişkisi
• Miras, şahitlik ve kamusal temsil meselelerinin adalet merkezli yorumları
• Kadın ve ceza hukuku: suç, mağduriyet, diyet ve hukuki temsil tartışmaları
• Klasik içtihatlar ile çağdaş yorumlar arasındaki süreklilik ve kırılmalar

İSLAM ÜLKELERİNDE HUKUKİ UYGULAMALAR ve REFORMLAR

• Osmanlı fetva mecmuaları ve kadı sicillerinde kadınlara ilişkin hükümler
• Türkiye, Mısır, Fas, İran, Sudan, Pakistan, Endonezya ve diğer İslam ülkelerinde aile ve ceza hukukunda kadınlara yönelik reform süreçleri
• Devlet güdümlü hukuk reformları ile toplumsal pratik arasındaki etkileşim
• Karşılaştırmalı mevzuat ve uygulama analizleri

GÜNCEL ALANLAR ve YENİ TARTIŞMALAR

• Kadın akademisyenlerin ve âlimlerin dinî bilgi üretimindeki yeri
• Kadın din görevlilerinde profesyonelleşme, bürokratik kimlik ve kurumsal temsiller
• Dijital dindarlıkta kadın temsilleri: sosyal medya, mahremiyet ve görsellik
• Popüler kültürde dindar kadın imgesi: film, dizi, moda ve müzikte dinî estetik
• Dijitalleşme, yeni medya ve kadın dindarlığının dönüşümü

Yukarıda verilen başlıklar araştırmacılara ufuk oluşturması açısından teklif edilmiştir. Bu konu başlıkları dışında gelebilecek önerilere de daima açık olduğumuzu bildirmek isteriz.

 

ÖNEMLİ TARİHLER

Özet Gönderimi: 18 Ocak 2026

Kitap Bölümü Gönderimi (Tam Metin): 1 Nisan 2026

Gözden Geçirilmiş Kitap Bölümü Gönderimi (Hakem Düzeltmeleri): 30 Nisan 2026

Kitabın Basımı: 15 Temmuz 2026

 

•    DETAYLAR

Kitabın, Üniversiteler Arası Kurul Başkanlığı (ÜAK)’nın Doçentlik Başvuru
Şartlarında belirttiği tanımdaki “Tanınmış Uluslararası Yayınevi” şartlarına haiz (En
az beş yıl uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten, yayımladığı kitaplar dünyanın
bilinen üniversitelerinin kataloglarında yer alan) bir yayınevinde uluslararası ISBN No
alınarak yayımlanması planlanmaktadır. Kitapta yer alan bölümler bir ya da birden fazla
yazarlı olabileceği gibi, aynı yazar birden fazla eserle de katkı sunabilir. Orijinal araştırma
ve derleme türündeki daha önce yayımlanmamış çalışmalardan oluşacak kitapta her yazar
kendi çalışmasından sorumludur. Yayınevi ve Editörler yayımlanacak olan kitapta yer
alan bölümlerde varılan sonuçlar veya fikirlerin sorumluluğunu taşımamaktadır. Yayınevi
ve Editörlerin, bu yayında ileri sürülen bilgi, alet, ürün ya da işlevlerin doğruluğu,
bütünlüğü, uygunluğu ve kullanılırlığı konusunda bir yüklenimi ve iddiası
bulunmamaktadır. Bu sebeple herhangi bir nedenle sorumlu tutulamazlar. Kitapta yer
alacak bölümlerin herhangi bir kısmı, Yayınevinin yazılı izni olmadıkça kaynak
gösterilmeden yayınlanamaz, bilgi saklama sistemine alınamaz veya elektronik, mekanik
vb. sistemlerle çoğaltılamaz. Yayımlanmak üzere gönderilen yazılar iade edilmez ve
yayınlanan yazılar için telif hakkı ödenmez. Kitap’ta yayın talebinde bulunan her
katılımcıdan belli bir miktar yayın ücreti talep edilecektir.

Hazırlanan kitap yazarlara 15 Temmuz 2026 tarihinde ulaştırılacaktır. Her yazara ücretsiz olarak 1 (bir) kitap
gönderilecektir. Yazarlar, bahsi geçen kitap bölümü başvuru sürecinde, yazım sürecinde
önemli tarihlere göre hareket etmelidirler. Gönderilen yazılar İLSAM Yayınları Yazım
kurallarına uygun olarak hazırlanmalıdır.

1. Metin dili Türkçe olacaktır.
2. Tam Metinler A4 (210×297 mm) kağıdı ölçüsünde, 1.25 aralık, ilk satır
girintili ( 1,25), 12 punto Times New Roman olarak yazılmalıdır.
3. Kenar ölçüleri soldan 4 cm, sağdan 2 cm ve de yukarıdan ve aşağıdan 3 cm
olarak ayarlanmalıdır.

•    TAM METİN GÖNDERİM DETAYLARI

1. Metin dili Türkçe olacaktır.
2. Tam Metinler A4 (210×297 mm) kağıdı ölçüsünde, 1.25 aralık, ilk satır girintili ( 1,25), 12 punto Times New Roman olarak yazılmalıdır.
3. Kenar ölçüleri soldan 4 cm, sağdan 2 cm ve de yukarıdan ve aşağıdan 3 cm olarak ayarlanmalıdır.
4. Metin başlığı tek aralık, ortalanmış, 14 punto kalın, tümü büyük harf ve Times New Roman olarak yazılmalıdır.
5. Başlıklar (Giriş ve Sonuç hariç) numaralandırılma şekline göre düzenlenmelidir.
6. Metnin en başında yazar(lar)ın adı ve soyadı ile iletişim bilgilerini içeren bir kapak sayfası olmalıdır.
7. Tam metinler; yukarıda belirtilen özellikler çerçevesinde tablolar, şekiller, özet ve kaynakça dâhil 20 sayfayı geçmemelidir.
8. Dipnotlar ve kaynakça bilimsel akademik kurallara göre yazılmış olması gerekir.
9. Kaynak gösterimi için dipnot kaynakça sistemi olan “İSNAD ATIF 2″ kullanılmalıdır.(Bkz.https://www.isnadsistemi.org/guide/isnad2/)

•    ÖNEMLİ BİLGİLER

Çalışmalarla ilgili İNTİHAL taraması sorumlu yazarlar ve Editör tarafından yapılacak olup, İNTİHAL tespit edilen eserler yayınlanmayacaktır. Bu konuda Editör ve Yayınevi sorumlu olmayıp, yaşanacak Hukuki ihtilaflarda tüm sorumluluk ilgili bölüm yazarlarına aittir.

Gönderilen bölüm önerilerinde pratikten yola çıkarak yeni fikirler, teknikler ve çözümlemeler  üreten metinlere öncelik verilmektedir. Kitapta bölüm yazarlığı yapmak isteyen akademisyen ve araştırmacılar en geç 18 Ocak 2026 tarihine kadar başvurmaları gerekmektedir. Mailimize iletilen başvuru dosyasında önerilen bölümün başlığı ile çalışmanın problemi, amacı, yöntemi ve kapsamını içeren 150-200 kelimelik kısa  özet  yer almalıdır.